Dünyada ülkelerin enflasyon oranları ve alım gücü gibi ekonomik verileri birçok farklı ölçüm yöntemiyle izleniyor. Resmî istatistik kurumları dışında bazı alternatif göstergeler de yıllardır yaygın şekilde kullanılıyor.
Bu göstergelerden biri olan Big Mac Endeksi, ekonomiye farklı bir pencereden bakmamızı sağlamıştı. Ancak gıda fiyatlarıyla sınırlı kalan bu yaklaşımın, özellikle gelişmekte olan ülkeler için yeterince kapsayıcı olmadığını düşünüyorum.
Peki ya, ulaşım gibi bir temel ihtiyaç üzerinden yeni bir endeks geliştirsek?
⸻
🍔 Big Mac Endeksi Nedir?
İlk olarak 1986 yılında The Economist tarafından tanıtılan Big Mac Endeksi, ülkelerin para birimlerinin dolar karşısındaki gerçek değerini ölçmek amacıyla geliştirilmişti.
Aynı ürünün (Big Mac hamburger) farklı ülkelerdeki satış fiyatları karşılaştırılarak, o ülke para biriminin aşırı değerli mi yoksa değersiz mi olduğu anlaşılabiliyor.
Basit, etkili ve global ölçekte kullanılabilir bir sistemdi. Fakat…
⸻
🚨 Ancak Yetmiyor!
Big Mac gibi indeksler, sadece gıda temelli tüketim gücünü ölçüyor.
Oysa ulaşım, konut, enerji gibi alanlar da bireylerin gerçek ekonomik durumlarını gösteren en az gıda kadar kritik kalemler.
İşte bu nedenle artık yeni bir alternatif endekse ihtiyacımız var:
🛵 Scooter İndeksi
⸻
Scooter İndeksi Nedir?
Scooter İndeksi, ülkelerde yaşayan insanların temel ulaşım araçlarına erişim gücünü ölçmeyi amaçlayan alternatif bir göstergedir.
Scooter (özellikle 100-125 cc arası ekonomik modeller), gelişmekte olan ülkelerde arabaya erişemeyen veya düşük gelirli bireylerin en yaygın kullandığı ulaşım aracıdır.
Bu nedenle scooter fiyatı ile ortalama gelir düzeyi arasındaki ilişki, ülkedeki alım gücünün ulaşım bazlı bir yansımasıdır.
⸻
🔍 Nasıl Hesaplanır?
Bu endeksin temel mantığı oldukça basittir:
Formül:
Scooter İndeksi = Bir scooter’ın ortalama fiyatı / Aylık net ortalama gelir
📌 Bu oran:
• Ne kadar yüksekse, scooter o kadar ulaşılamaz (alım gücü düşüktür)
• Ne kadar düşükse, scooter o kadar erişilebilir (alım gücü yüksektir)
Bu yöntemle ülkeler arası karşılaştırmalar yapılabilir ve zamanla bireysel satın alma gücü trendleri izlenebilir.
⸻
🌏 Hangi Ülkelerde Kullanılabilir?
Scooter İndeksi özellikle şu ülkelerde yüksek temsiliyet gücüne sahiptir:
• 🇻🇳 Vietnam
• 🇮🇳 Hindistan
• 🇵🇰 Pakistan
• 🇵🇭 Filipinler
• 🇹🇭 Tayland
• 🇨🇳 Çin
• 🇮🇩 Endonezya
• 🇹🇷 Türkiye (bazı bölgelerde)
Bu ülkelerde scooter, toplu taşımanın yetersiz kaldığı veya otomobilin lüks sayıldığı yerlerde temel bireysel ulaşım çözümüdür.
⸻
🧠 Neden Önemli?
• Gıda ve tüketim ürünleri bazlı indeksler, şehir içi mobiliteyi ölçemez.
• Ulaşım, bireyin çalışma, eğitim, üretim ve sosyal hayata katılım kapasitesinin temel belirleyicisidir.
• Scooter alım gücü, bir ülkenin orta-alt sınıfının yaşam kalitesine dair doğrudan ipuçları verir.
⸻
🔮 Gelecek Ne Getirir?
Scooter İndeksi şu anda kavramsal düzeyde olsa da, kolayca veri ile desteklenebilir ve finansal matematikle geliştirilebilir:
• Zaman serileri ile karşılaştırmalı grafikler
• Ülke içi şehir karşılaştırmaları
• Akaryakıt fiyatları ve bakım maliyetleri entegrasyonu
• Alternatif taşıma (e-scooter, bisiklet) ile hibrit endeksler
⸻
✍️ Sonuç
Big Mac Endeksi’nin bize gösterdiği gibi, ekonomik gerçeklik bazen resmi verilerin dışında da aranabilir.
Scooter İndeksi ise, bu gerçekliği ulaşım penceresinden yakalayan ve gelişmekte olan ülkeler için oldukça anlamlı bir yaklaşım sunan özgün bir fikir.
Belki bugün sadece bir öneri…
Ama yarının Big Mac Endeksi kadar ses getiren alternatif bir ölçüm aracına dönüşebilir.
⸻
🔁 Paylaşın, tartışın, geliştirin.
Alım gücü sadece doymak değil, hareket edebilmek meselesidir.
SORUMLULUK REDDİ BEYANI: Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan ve hiçbir şekilde yönlendirici nitelikte olmayan içerik, yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.
